การควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาล

การควบคุมการติดเชื้อ (infection control) ในโรงพยาบาลถือเป็นภารกิจสำคัญอันดับต้น ๆ ของการดำเนินงานด้านสุขภาพทั่วโลก เป้าหมายหลักคือการป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรคทั้งในผู้ป่วย เจ้าหน้าที่ และผู้มาเยี่ยมชม เนื่องจากความเสี่ยงจากเชื้อดื้อยา (เช่น MRSA, VRE) โรคระบบทางเดินหายใจ (อย่าง COVID-19, ไข้หวัดใหญ่) หรือการติดเชื้อจากเลือด (เช่น sepsis) อาจส่งผลให้ระยะเวลาการรักษายืดเยื้อ เสียค่าใช้จ่ายสูง และกระทบต่อความเชื่อมั่นของผู้ใช้บริการ โรงพยาบาลจึงต้องพัฒนาระบบควบคุมการติดเชื้อด้วยแนวทางที่ทันสมัย ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพสูง

แนวทางล่าสุดในการควบคุมการติดเชื้อ

1. การสร้างและรักษาเขตปลอดเชื้อ (Clean Zone)

หนึ่งในแนวทางพื้นฐานแต่สำคัญ คือการแบ่งพื้นที่โรงพยาบาลออกเป็นเขต ๆ ตามความเสี่ยง:

• เขตปลอดเชื้อ (Clean Zone): ห้องผ่าตัด, ICU, ห้องแยกโรคผู้ป่วยติดเชื้อสูง
• เขตเชื้อปานกลาง (Intermediate Zone): ห้องผู้ป่วยทั่วไป หรือห้องตรวจ
• เขตเสี่ยงสูง (High‑risk Zone): พื้นที่รอผู้ป่วย, อนามัย, ห้องฉุกเฉิน

โดยแต่ละเขตมีการควบคุมการเข้า‑ออก การทำความสะอาด และระบบกรองอากาศที่แตกต่างกัน ให้แน่ใจว่าเชื้อโรคและฝุ่น PM2.5 ไม่ปะปนกันในพื้นที่ที่มีความอ่อนไหวสูง

2. การบำบัดน้ำและสิ่งแวดล้อม

การควบคุมเชื้อในน้ำและระบบระบายน้ำถือเป็นมาตรการไม่ควรถูกมองข้าม ระบบบำบัดน้ำเสียและการทำความสะอาดสิ่งแวดล้อมมีความสำคัญ เช่น

• ระบบระบายน้ำและท่อทางเดินน้ำเหลืองที่ปลอดเชื้อ
• การใช้สารฆ่าเชื้อชนิดเข้มข้นตามแนวทาง CDC/WHO
• กลไกสำคัญคือการตรวจคุณภาพผู้ป่วยและตรวจสภาพแวดล้อมอย่างสม่ำเสมอ

3. การป้องกันการติดเชื้อผ่านบุคคล (Personal Protection)

การป้องกันผ่านบุคลากรมีความสำคัญสูง เช่น

• การทำงานตามหลัก PPE (ชุดป้องกันเต็มรูปแบบ)
• การฝึกบุคลากรเรื่องการล้างมืออย่างถูกต้อง (Hand Hygiene)
• ตรวจสุขภาพและฉีดวัคซีนตามมาตรฐาน

4. การใช้ระบบแจ้งเตือนในเชิงรุก (Active Surveillance)

โรงพยาบาลยุคใหม่ใช้ระบบแจ้งเตือนแบบอัตโนมัติเมื่อมีผู้ป่วยที่อาจแพร่เชื้อ เช่น

• ระบบแจ้งเตือนผ่าน Computerized Physician Order Entry (CPOE)
• ระบบจัดการห้องแยกโรคอัตโนมัติ
• วิเคราะห์ข้อมูลห้องผู้ป่วยเพื่อเตรียมมาตรการฉุกเฉิน

เทคโนโลยีที่ช่วยเสริมการควบคุมการติดเชื้อ

1. ระบบกรองอากาศระดับชั้นสูง

คุณภาพอากาศในโรงพยาบาลมีผลต่อการแพร่เชื้อและการฟื้นตัวของผู้ป่วย หลายสถาบันเริ่มใช้:

• HEPA H13/H14: กรองฝุ่น PM0.1–0.3 ได้มากกว่า 99.97%
• UV-C Sterilization: ฉายรังสี UV-C ฆ่าเชื้อในอากาศและพื้นผิว
• เครื่องฟอกอากาศสำหรับห้อง ICU/ห้องผ่าตัด: CADR สูงเพียงพอให้เกิดการเปลี่ยนอากาศบ่อย ๆ และลดโอกาสสะสมของเชื้อในอากาศ

2. ระบบฆ่าเชื้อพื้นผิวอัตโนมัติ

• หุ่นยนต์ฉายแสง UV-C หลังการใช้งานห้อง หรือในช่วงเวลาที่ไม่มีคนพักอาศัย
• เครื่องพ่นละอองฝอยละเอียด (Fogging Sprayer): สารเคมีฆ่าเชื้อเข้มข้นพ่นทั่วห้องดำเนินการอย่างปลอดภัย

3. ระบบตรวจจับและแจ้งเตือนเชิงไบโอเซนเซอร์

• เซ็นเซอร์วัดฝุ่น PM2.5 และ CO₂ เชื่อมกับระบบจัดการอาคาร
• ระบบตรวจการเจริญของเชื้อรา แบคทีเรีย หรือไวรัสในห้องผู้ป่วยโดยอัตโนมัติ
• แจ้งเตือนเจ้าหน้าที่เมื่อมีความเสี่ยงเกินขีดที่กำหนด เช่น ค่าฝุ่นเกินมาตรฐาน

4. ระบบจัดการข้อมูลเชิงวิเคราะห์ (Analytics & AI)

• ใช้ Big Data วิเคราะห์แนวโน้มการติดเชื้อในโรงพยาบาล
• Predictive Model ช่วยคาดการณ์ช่วงที่มีโอกาสการระบาด
• AI แยกแยะแนวโน้มการติดเชื้อในเครื่องมือหรืออุปกรณ์ต่าง ๆ

บทบาทของเครื่องฟอกอากาศสำหรับโรงพยาบาล

จากแนวทางเหล่านี้ จะเห็นได้ว่าหนึ่งในเทคโนโลยีสำคัญคือ เครื่องฟอกอากาศสำหรับโรงพยาบาล ที่ควรมีคุณสมบัติดังนี้:

• CADR สูง (ขั้นต่ำ 500 CFM หรือมากกว่า) เพียงพอกับห้องขนาด 20–50 ตรม.
• ระบบกรอง HEPA H13/H14 บวกสารคาร์บอน
• พัดลมทำงานเงียบ ปรับระดับได้
• ฟีเจอร์เตือนเปลี่ยนไส้กรอง หรือบอกสถานะคุณภาพอากาศ
• โครงสร้างแข็งแรง ถูกสุขอนามัย ทำความสะอาดง่าย

เมื่อผสมผสานเครื่องฟอกอากาศระดับนี้เข้าไว้ในระบบควบคุมการติดเชื้อ ก็จะช่วยเพิ่มความปลอดภัยให้ผู้ป่วยและบุคลากรได้อย่างชัดเจน

ข้อเสนอแนวทางปฏิบัติ

• ประเมินพื้นที่: สำรวจขนาดห้อง ฟังก์ชันผู้ใช้งาน และความถี่การเปลี่ยนอากาศ
• เลือกเครื่องฟอกอากาศที่เหมาะสม: พิจารณาจาก CADR, filter type, เสียง, ความสะดวกในการบำรุงรักษา
• ติดตั้งในจุดยุทธศาสตร์: ห้อง ICU, ผ่าตัด, ห้องผู้ป่วยติดเชื้อ และห้องคัดกรอง
• ทำความสะอาดและตรวจสอบสม่ำเสมอ: เช่นเปลี่ยนไส้กรองทุก 6 เดือน หรือก่อนหมดอายุ
• ฝึกอบรมบุคลากร: ให้เข้าใจวิธีใช้ และรวมการตรวจวัดคุณภาพอากาศในระบบแผนการควบคุมเชื้อ
• เฝ้าระวังประสิทธิภาพ: ติดตามค่า PM2.5, CO₂ และอัตราการติดเชื้อในแต่ละช่วงเวลา

สรุป

การควบคุมการติดเชื้อในโรงพยาบาลต้องอาศัยระบบที่เข้มแข็ง ร่วมกับเทคโนโลยีที่ทันสมัย ไม่ว่าจะเป็นแผนจัดฝึกอบรม, ระบบแจ้งเตือน, งานฮาร์ดแวร์อย่าง UV-C หุ่นยนต์ และโดยเฉพาะ เครื่องฟอกอากาศสำหรับโรงพยาบาล ที่มี CADR สูง, filter คุณภาพสูง และรองรับการใช้งานอย่างต่อเนื่อง

หากโรงพยาบาลใดวางแผนเสริมมาตรการควบคุมมลพิษ อากาศ และเชื้อโรคให้มีมาตรฐานสูงสุด นั่นย่อมหมายถึงการยกระดับคุณภาพการรักษา ความปลอดภัย และความเชื่อมั่นในสถานพยาบาลนั้นในระยะยาว